*Đặc điểm giải phẫu cột sống thắt lưng:Cột sống thắt lưng có 5 đốt sống,4 đĩa đệm và 2 đĩa đệm chuyển tiếp,dây chằng và bao khớp(đàn hồi).

*Chức năng cột sống thắt lưng:Bao bọc tủy sống,bảo vệ các rễ thần kinh vùng thắt lưng,chống đỡ sức nặng của toàn cơ thể,là điểm bám của các cơ,giúp vận động cơ thể,các chuyển động cột sống thắt lưng bao gồm(Cúi,ngửa,nghiêng,quay).

*Nguyên nhân:

• Đau vùng thắt lưng do nguyên nhân cơ học(thông thường) chiếm 90%-95% bao gồm:

+ Các cơ và dây chằng ở thắt lưng bị kéo căng hoặc rách do hoạt động quá mức như nâng vật nặng,vặn cột sống khi đang nâng,té ngã,chấn thương thể thao.

+ Chấn thương đĩa đệm(có thể bị rách hoặc thoát vị bên ngoài đĩa đệm),thường xảy ra đột ngột sau khi nâng vật nặng,các cử động đột ngột quá mức, thường đau kéo dài hơn 72 giờ.

+ Thoái hóa cột sống:tình trạng đau thắt lưng xảy ra khi một đốt sống trượt qua đốt sống liền kề. Cơn đau có thể do không ổn định (lưng) hoặc chèn ép các dây thần kinh (chân).

+ Thoái hóa đĩa đệm: Thành phần chủ yếu của đĩa đệm là nước,khi con người già đi theo thời gian, các đĩa đệm mất nước và mòn đi. Khi đĩa đệm mất nước, nó cũng không thể chống lại lực và truyền lực lên thành đĩa đệm, có thể bị rách và gây đau hoặc suy yếu có thể dẫn đến thoát vị. Đĩa đệm cũng có thể xẹp xuống và góp phần gây hẹp.

+ Hẹp ống sống: là khi cột sống bị thu hẹp lại, gây áp lực lên tủy sống và các dây thần kinh cột sống.Nguyên nhân thường gặp là do thoái hóa đĩa đệm giữa các đốt sống,thoái hóa cột sống.

+ Cong vẹo cột sống:do bẩm sinh hoặc do tư thế

•  Đau vùng thắt lưng do những nguyên nhân khác:Viêm cột sống dính khớp,loãng xương,sỏi thận…

*Phân loại:

• Đau vùng thắt lưng cấp:đau kịch phát ở cột sống thắt lưng,khởi phát đột ngột kèm cứng cột sống->biểu hiện đặc trưng của thoái hóa đĩa đệm,diễn biến thường trong vòng 1 tuần,có thể kèm theo đau thần kinh tọa hoặc không.
• Đau thắt lưng mạn tính: diễn biến ít nhất 3 tháng,hầu như xuất hiện hàng ngày và không có dấu hiệu thuyên giảm.

*Yếu tố nguy cơ:

– Tuổi thường gặp ở người trên 30 tuổi, đĩa đệm bị hao mòn và lão hóa tăng dần theo tuổi tác,khi đĩa đệm bị mòn đi-> đau và cứng ở vùng thắt lưng.

– Tiền sử gia đình bị viêm xương khớp và một số bệnh ung thư.

– Thể tạng thừa cân béo phì tạo áp lực lên đĩa đệm và các đốt sống->đau vùng thắt lưng.

– Những người thường xuyên hút thuốc lá ->hút thuốc lá làm tăng nồng độ carbon monoxide, dẫn đến giảm lượng oxy trong máu từ đó làm cản trở quá trình tự sửa chữa hư tổn của sụn khớp. Hút thuốc lá có thể làm máu ứ trệ, không thể lưu thông qua các đĩa đệm và làm đĩa đệm suy yếu do không hấp thu được các chất dinh dưỡng.

– Nghề nghiệp:người lao động nặng hoặc do tính chất công việc bắt buộc phải ngồi quá lâu,đứng quá nhiều,các vận động viên thể thao.

– Những người có lối sống ít vận đông,không thường xuyên tập thể dục,hoặc người thường xuyên bị lo lắng trầm cảm.

*Triệu chứng: đau thắt lưng có thể gây ra nhiều triệu chứng và dấu hiệu khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân chính xác của cơn đau lưng:

– Đau vùng thắt lưng âm ỉ hoặc dữ dội,đau có thể lan xuống mông,mặt sau ngoài đùi phần trước cẳng chân(đau thần kinh tọa),một số trường hợp kèm theo dị cảm(kiến bò,kim châm).

-Đau vào buổi sáng là do cứng khớp do nghỉ ngơi trong thời gian dài, giảm lưu lượng máu khi ngủ.

– Có thể kèm các triệu chứng sau:hạn chế vận động,yếu chi dưới,teo cơ chi dưới.

– Co thắt hoặc co cứng cơ vùng thắt lưng->đau nhiều gây khó khăn cho việc  di chuyển.

*ĐIỀU TRỊ:Tìm hiểu các yếu tố gây đau cột sống thắt lưng:các tư thế làm việc các vận động bất thường ,đột ngột,các yếu tố làm mất cân bằng tư thế cột sống như quá ưỡn cột sống,quá vặn,quá nghiêng…điều cần được điều chỉnh nhằm tránh tái phát đau cột sống thắt lưng.

– Theo YHHĐ:Tùy theo nguyên nhân gây đau vùng thắt lưng sẽ có những phương pháp điều trị khác nhau chủ yếu vẫn là điều trị triệu chứng:giảm đau kháng viêm(thuốc chống viêm không steroid),thuốc giãn cơ(tolperisone)và sử dụng những thuốc chống thoái hóa tác dụng chậm nếu có thoái hóa cột sống thắt lưng (glucosamine sulfate,Diacerein…).Một số trường hợp(có chèn ép rễ gây rối loạn cơ vòng,teo cơ) không đáp ứng với phương pháp điều trị dùng thuốc sau 3 tháng có thể được chỉ định phẫu thuật.

– Theo YHCT:Đau vùng thắt lưng được xếp vào chứng yêu thống nguyên nhân thường do cảm phải ngoại tà(phong,hàn,thấp),chấn thương,tư thế không phù hợp ->kinh mạch bị trở ngại,khí huyết vận hành không thông,khí trệ huyết ứ ,tắc trở gây nên,hoặc do lao lực quá độ người suy yếu->thận tinh suy không nuôi tốt kinh mạch->đau vùng thắt lưng.Vì vậy điều trị đau vùng thắt lưng theo YHCT chủ yếu là khu phong tán hàn trừ thấp,thông kinh lạc,hoạt huyết tiêu ứ trệ và bổ thận.

 Dùng thuốc:Sử dụng bài thuốc(các hoạt chất thiên nhiên) hoặc các thuốc thành phẩm từ YHCT vừa có thể điều trị triệu chứng bệnh vừa có thể tăng sức mạnh cơ và nâng tổng trạng cơ thể.

• Không dùng thuốc:thường sau khoảng 5-10 ngày hết đau->có thể bắt đầu các động tác phục hồi chức năng để chấn chỉnh các tư thế xấu của cột sống,không nhất thiết phải ngừng hoạt động nhưng cần tránh gánh nặng cho vùng thắt lưng.Kéo giãn cột sống và các phương pháp dùng nhiệt(hồng ngoại,chườm nóng,đắp bùn nóng)thường mang lại hiệu quả tốt.

+ Châm cứu:Cơ chế kiểm soát đau của châm cứu:

   -Kích thích thụ thể thần kinh trong mô tại chỗ châm cứu giúp giải phóng neuropeptide gây giãn mạch và tăng lưu thông máu cục bộ.

   – Kích thích châm cứu sẽ được dẫn truyền từ đó ức chế tín hiệu đau->làm giảm cảm giác đau.

   – Châm cứu kích thích cơ thể giải phóng endorphine (Morphin nội sinh)

->Giúp giảm đau nhanh chóng.

   – Châm cứu ức chế sự tổng hợp cảm giác đau ở vỏ não.

+ Xoa bóp :Cơ chế giảm đau của xoa bóp :

• Xoa bóp kích thích thần kinh trung ương tiết endorphin(morphin nội sinh)->giảm đau
•  Xoa bóp giúp giãn mạch->tăng tuần hoàn và dinh dưỡng tại chỗ

->giảm phù nề và giảm đau.

     –    Xoa bóp làm tăng tuần hoàn và dinh dưỡng cơ,tăng tính đàn hồi của gân cơ,phát triển khối lượng cơ,tăng sức cơ->phòng chống teo cơ cứng khớp.

+ Tập Thái Cực Quyền giúp cải thiện triệu chứng đau cứng cột sống và phục hồi chức năng vận động.

*Phòng ngừa:

• Giảm cân nếu có thừa cân béo phì.
• Tập thể dục đóng vai trò rất quan trọng (kéo dài thời gian giảm đau do thoái hóa,cải thiện chất lượng cột sống..) có thể đạp xe,đi bộ,thể dục nhịp điệu hoặc tập các bài tập tại nhà, đối với thoái hóa cột sống và thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng bơi lội là môn thể thao tốt nhất.
• Đeo đai hỗ trợ giảm áp lực lên cột sống thắt lưng.
• Tránh các động tác không hợp lí cột sống trong sinh hoạt và lao động,tránh các động tác mạnh,đột ngột khi mang vác hoặc lao động nặng.
• Phát hiện sớm các dị dạng xương khớp cột sống ở người lớn và trẻ em(tư thế xấu,lệch trục khớp,còi xương) để kịp thời sửa chữa giảm nguy cơ thoái hóa khớp.
• Ăn nhiều rau (đặc biệt là rau có màu xanh đậm như bông cải xanh,diếp cá,mồng tơi,cải xoăn…) , trái cây như cam,quýt,ổi,đu đủ…,các loai cá hồi,cá trích,cá mòi…và các loại ngũ cốc như gạo lứt,muối mè,yến mạch,các loại đậu…
• Hạn chế thuốc lá và rượu bia.
• Tắm nắng sáng sớm.
• Ngồi trên ghế lưng thẳng, không bị gập, ngủ trên giường cứng.