Bài Tập Chi Trên và Chi Dưới Sau Đột Quỵ: Hướng Dẫn Tập Vận Động Thụ Động và Chủ Động
Category: BÀI TẬP PHỤC HỒI CHỨC NĂNG,BỆNH HỆ THẦN KINH
1. Phân biệt vận động thụ động và chủ động
- Vận động thụ động: Người khác (hoặc chính người bệnh dùng tay lành) di chuyển tay/chân yếu mà không cần nỗ lực từ bệnh nhân.
- Vận động chủ động: Bệnh nhân tự dùng lực của mình để cử động chi, dù có thể còn yếu.
👉 Giai đoạn đầu, bệnh nhân nên bắt đầu từ vận động thụ động, rồi chuyển dần sang vận động chủ động hỗ trợ, sau đó là chủ động hoàn toàn.
2. Bài tập vận động thụ động cho chi trên
Mục tiêu:
- Duy trì tầm vận động khớp vai – khuỷu – cổ tay
- Phòng ngừa cứng khớp, teo cơ
Hướng dẫn:
2.1. Xoay khớp vai
- Người tập (hoặc người chăm sóc) nhẹ nhàng nâng cánh tay bệnh nhân lên, xoay tròn vai 5 – 10 vòng theo chiều kim đồng hồ và ngược lại.
2.2. Gập – duỗi khuỷu tay
- Gập cẳng tay lại chạm vào vai, rồi duỗi thẳng ra.
- Lặp lại 10 – 15 lần.
2.3. Xoay cổ tay
- Đỡ bàn tay, xoay tròn cổ tay nhẹ nhàng 10 vòng.
3. Bài tập vận động chủ động cho chi trên
Mục tiêu:
- Tăng sức cơ, cải thiện điều khiển tay yếu
- Hồi phục chức năng cầm nắm
Hướng dẫn:
3.1. Đưa tay lên cao trước mặt
- Tự cố gắng nâng cánh tay yếu lên ngang đầu, giữ 5 giây rồi hạ xuống.
- Lặp lại 10 lần.
3.2. Gập duỗi cánh tay trước gương
- Quan sát gương để kiểm soát động tác tốt hơn.
3.3. Tập cầm đồ vật nhẹ
- Bắt đầu với khăn tay, chai nhựa nhỏ.
- Cầm – giữ – thả ra có kiểm soát.
4. Bài tập vận động thụ động cho chi dưới
Mục tiêu:
- Phòng ngừa co rút gối, háng, cổ chân
- Cải thiện lưu thông máu
Hướng dẫn:
4.1. Gập – duỗi gối
- Nằm ngửa, người chăm sóc nâng gót chân lên, nhẹ nhàng gập gối lại rồi duỗi ra.
- Lặp lại 10 – 15 lần/mỗi chân.
4.2. Xoay khớp cổ chân
- Xoay cổ chân theo hình tròn, 10 vòng mỗi hướng.
4.3. Dang – khép chân
- Dùng tay đỡ dưới gối, đưa chân sang ngang và về giữa.
5. Bài tập vận động chủ động cho chi dưới
Mục tiêu:
- Tăng sức cơ chân, chuẩn bị cho việc tập đi
- Cải thiện thăng bằng
Hướng dẫn:
5.1. Tập nâng chân khi nằm
- Nằm ngửa, nâng từng chân khỏi mặt giường khoảng 20–30 cm rồi hạ xuống.
- Lặp lại 10 lần/mỗi chân.
5.2. Đạp xe tại chỗ
- Nếu không có xe đạp, có thể nằm và đạp “xe tưởng tượng”.
5.3. Tập đứng và gập gối
- Vịn vào ghế hoặc khung tập đi, tập đứng tỳ đều hai chân, gập gối 5–10 lần.
6. Gợi ý lịch tập
| Giai đoạn | Vận động thụ động | Vận động chủ động |
|---|---|---|
| Tuần 1–2 | 2–3 lần/ngày | Có hỗ trợ tay lành |
| Tuần 3–4 | 1–2 lần/ngày | Tăng dần tự chủ |
| Sau 1 tháng | Duy trì 1 lần/ngày | Tập chủ động chính |
7. Lưu ý an toàn khi tập
- Luôn khởi động nhẹ nhàng trước tập
- Dừng lại nếu có cảm giác đau nhức hoặc chóng mặt
- Kiên trì từng ngày, không ép bệnh nhân gắng sức
8. Kết luận
Bài tập vận động chi trên và chi dưới đóng vai trò sống còn trong phục hồi chức năng sau đột quỵ. Việc kết hợp đúng lúc giữa vận động thụ động và chủ động sẽ giúp bệnh nhân sớm lấy lại khả năng sinh hoạt độc lập, giảm gánh nặng cho gia đình.